«Κουράστηκαν» τα κτίρια της Ελλάδας Το απόθεμα και η παλαιότητα των κτιρίων αποτελούν δύο σημαντικά στοιχεία για την εξέλιξη κάθε πόλης. Πρώτον αποκαλύπτουν την οικοδομική δραστηριότητα μια συγκεκριμένη περίοδο και δεύτερον αποτυπώνουν την πληθυσμιακή μεταβολή που έχει επέλθει με την πάροδο του χρόνου. Στην Ελλάδα τη μεταπολεμική περίοδο και συγκεκριμένα τη δεκαετία του ‘60 παρατηρήθηκε έντονη οικοδομική δραστηριότητα κυρίως στο κέντρο των πόλεων αφού τότε κατασκευάστηκαν 810 χιλιάδες κτίρια. Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από την απογραφή οικοδομών και κτιρίων του Δεκεμβρίου 1990, ενώ δεν εμφανίζονται οι κατασκευές που γκρεμίστηκαν και οικοδομήθηκαν εκ νέου. Για την περίοδο 1991-2001 τα στοιχεία προκύπτουν από τις απογραφές αυτών των ετών. Σε ό,τι αφορά την παλαιότητα των κτιρίων στους κεντρικούς δήμους μεγάλων πόλεων της Ελλάδας, παρατηρείται ένα μεγάλο απόθεμα παλαιών (30-40 ετών) κατοικιών. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στον κορεσμό της ελεύθερης γης λόγω της έντονης εσωτερικής μετανάστευσης προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, τα οποία επεκτάθηκαν υπέρμετρα τα τελευταία 50 χρόνια.

Δήμος Αθηναίων

Ο Δήμος Αθηναίων λόγω της εσωτερικής μετανάστευσης του αγροτικού πληθυσμού σημείωσε πολύ έντονη αύξηση του αποθέματος ακινήτων από το 1919 μέχρι το 1980. Πρέπει να σημειωθεί ότι τη συγκεκριμένη περίοδο το πλήθος των ακινήτων σημείωσε αστρονομική αύξηση. Ο ρυθμός αύξησης τα τελευταία 20 χρόνια φαίνεται να μειώθηκε αισθητά. Ο Δήμος Αθηναίων υπολογίζεται ότι αριθμεί 68.148 κτίρια εκ των οποίων 60.070 έχουν χτιστεί πριν από το 1980 και 48.156 πριν από το 1970, τα οποία αντιστοιχούν σε 88,1% και 70,6% του συνολικού αποθέματος. Πρέπει να σημειωθεί ότι σημαντικό ποσοστό των κτιρίων (44%) χτίστηκε την περίοδο 1961-1980. Το ποσοστό μεταβολής του αποθέματος κτιρίων μέχρι τη δεκαετία του ’60 υπήρξε υψηλότερο απ’ ό,τι στο σύνολο της χώρας. Από το 1970 και μετά, ο ρυθμός αύξησης του αποθέματος ακινήτων σε σχέση με το σύνολο της χώρας να μειώθηκε αρκετά. Αναλύοντας την εικόνα για την παλαιότητα των κτιρίων στην Αθήνα, παρατηρούμε ότι μέχρι τη δεκαετία του ’80, το ποσοστό των κτιρίων κατά περίοδο κατασκευής υπήρξε πάντα μεγαλύτερο απ’ ό,τι στο σύνολο της χώρας. Η μεγαλύτερη διαφορά εντοπίστηκε τη δεκαετία του 1960, οπότε απόκλιση των δύο μεταβολών έφτασε τις 7 ποσοστιαίες μονάδες. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι ο Δήμος Αθηναίων είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα κορεσμού της διαθεσιμότητας γης και ως εκ τούτου της γήρανσης του πληθυσμού των ακινήτων.

Δήμος Θεσσαλονίκης

Ο κεντρικός δήμος της συμπρωτεύουσας σημείωσε πολύ έντονη αύξηση του αποθέματος ακινήτων από το 1919 μέχρι το 1980. Ο ρυθμός αύξησης τα τελευταία 20 χρόνια φαίνεται να μειώθηκε αισθητά. Ο Δήμος Θεσσαλονίκης υπολογίζεται ότι αριθμεί 25.998 κτίρια εκ των οποίων 19.879 έχουν χτιστεί πριν από το 1980 και 13.999 πριν από το 1970, τα οποία αντιστοιχούν σε 76,5% και 53,8% του συνολικού αποθέματος. Πρέπει να σημειωθεί ότι σημαντικό ποσοστό των κτιρίων (48%) χτίστηκε την περίοδο 1961-1980. Το ποσοστό μεταβολής του αποθέματος κτιρίων μέχρι τη δεκαετία του ’70 υπήρξε υψηλότερο απ’ ό,τι στο σύνολο της χώρας. Από το 1980 και μετά, ο ρυθμός αύξησης του αποθέματος ακινήτων σε σχέση με το σύνολο της χώρας μειώθηκε αρκετά, με εξαίρεση τη δεκαετία του ’90 όπου το ποσοστό μεταβολής του αποθέματος κτιρίων της Θεσσαλονίκης είναι κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από το σύνολο της χώρας. Αναλύοντας την εικόνα για την παλαιότητα των κτιρίων στη συμπρωτεύουσα, παρατηρούμε ότι μέχρι και τη δεκαετία του ’70 το ποσοστό των κτιρίων κατά περίοδο κατασκευής υπήρξε πάντα μεγαλύτερο απ’ ό,τι στο σύνολο της χώρας. Η μεγαλύτερη διαφορά εντοπίστηκε τις δεκαετίες του ’60 και ’70 με απόκλιση που έφτανε τις 5 ποσοστιαίες μονάδες. Συμπεραίνουμε λοιπόν ότι στον Δήμο Θεσσαλονίκης, όπως και στον Δήμο Αθηναίων, εμφανίζονται έντονα σημάδια κορεσμού της διαθεσιμότητας γης και ως εκ τούτου γήρανσης του πληθυσμού των ακινήτων.

Η κατακόρυφη άνοδος των καθυστερήσεων έχει οδηγήσει τις τράπεζες σε μαζικές ρυθμίσεις δανείων νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Υπολογίζεται ότι 800.000 δάνεια έχουν ρυθμιστεί την τελευταία διετία (επιμήκυνση διάρκειας, συγκέντρωση πολλών σε ένα δάνειο κ.λπ.), στη συντριπτική πλειονότητά τους καταναλωτικά και στεγαστικά, προκειμένου να μειωθούν οι δόσεις και οι δανειολήπτες να είναι σε θέση να τις εξοφλούν κανονικά. Στόχος των τραπεζών είναι να μην κατακρημνιστούν οι τιμές των ακινήτων, κάτι που μπορεί να συμβεί στην περίπτωση μαζικών κατασχέσεων και πλειστηριασμών. Αυτό το ενδεχόμενο θα ήταν καταστροφικό για τις τράπεζες, καθώς στο χαρτοφυλάκιό τους έχουν εκατοντάδες χιλιάδες ακίνητα, ονομαστικής αξίας δισεκατομμυρίων ευρώ. Ενώ μια ανεξέλεγκτη πτώση στην κτηματαγορά θα οδηγούσε ακόμη και τους καλοπληρωτές δανειολήπτες να αθετήσουν τις πληρωμές τους, αφού το ύψος του δανείου θα ήταν σαφώς υψηλότερο από την τρέχουσα αξία του σπιτιού και, συνεπώς, η αποπληρωμή του ασύμφορη.

Σημειώνεται ότι μέχρι πριν από δύο χρόνια τα ποσοστά καθυστέρησης στα στεγαστικά ήταν στο 4% και σήμερα βρίσκονται στο 18% με αυξητική τάση. Το συνολικό χρέος των νοικοκυριών για στεγαστικά δάνεια διαμορφώνεται στα 77 δισ. ευρώ και τα «κόκκινα» στεγαστικά έχουν ήδη φτάσει τα 13,9 δισ. ευρώ.

Στο μεταξύ, μαζικές είναι και οι προσφυγές δανειοληπτών στα δικαστήρια για ρύθμιση των οφειλών τους, σύμφωνα με τον Νόμο Κατσέλη για τα υπερχεωμένα νοικοκυριά. Στο τέλος του 2011 είχαν κατατεθεί περισσότερες από 7.550 αιτήσεις για δικαστική ρύθμιση χρεών, σύμφωνα με στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Καταναλωτή και των τραπεζών και είχαν εκδικαστεί περί τις 400. Από την αρχή του έτους υπολογίζονται στις 8.000 οι αιτήσεις που έχουν κατατεθεί στα δικαστήρια όλης της χώρας για ρύθμιση οφειλών. Μάλιστα, όπως αναφέρουν νομικοί κύκλοι, είναι τόσες πολλές οι αιτήσεις, που ορίζεται δικάσιμος μέχρι και 4 χρόνια μετά την υποβολή αίτησης. Και αυτό γιατί το Ειρηνοδικείο Αθηνών, για παράδειγμα, που είναι και το μεγαλύτερο, συνεδριάζει για αυτές τις υποθέσεις 2 φορές την εβδομάδα. Καθημερινά υπολογίζεται ότι περνούν από την έδρα 16-17 υποθέσεις.