Αρνητικός πρωταγωνιστής στην παγκόσμια αγορά κατοικίας η Ελλάδα, καθώς καταγράφει τη μεγαλύτερη πτώση τιμών μεταξύ συνολικά 26 χωρών. Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του τρίτου τριμήνου του Δείκτη Τιμών Κατοικιών, που επιμελείται ο Economist, η ελληνική αγορά κατοικίας καταγράφει τη χειρότερη επίδοση, με πτώση τιμών της τάξεως του 5,9%. Ακολουθούν η Σιγκαπούρη, όπου οι τιμές μειώθηκαν κατά 3,7%, η Ιταλία με πτώση της τάξεως του 3,3%, η Κίνα (-2,4%) και η Γαλλία, όπου οι αξίες κατά το τρίτο τρίμηνο υποχώρησαν κατά 2,3% σε ετήσια βάση. Αυτές ήταν και οι μοναδικές χώρες, μεταξύ των 26, όπου οι τιμές μειώθηκαν. Στις υπόλοιπες 21 χώρες, η τάση είναι ανοδική, με αποτέλεσμα ο δείκτης τιμών στην παγκόσμια αγορά κατοικίας να σημειώσει μέση άνοδο κατά 4,7% κατά το τρίτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Οσον αφορά ειδικότερα την Ελλάδα, τα στοιχεία του Economist αναφέρουν ότι η πτώση των τιμών των κατοικιών από το πρώτο τρίμηνο του 2012 μέχρι σήμερα αγγίζει το 25,2%, δείγμα της επιτάχυνσης της πτώσης κατά τη διάρκεια των ετών της οικονομικής κρίσης. Παράλληλα, όμως, ο Economist επισημαίνει και το ότι οι αξίες των κατοικιών στην Ελλάδα είναι πλέον υποτιμημένες σε ποσοστό 17% σε σχέση με το κατά κεφαλήν διαθέσιμο εισόδημα. Πάντως, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο υπολογισμός γίνεται με βάση τον διαχρονικό μέσο όρο και όχι το σημερινό διαθέσιμο εισόδημα, καθώς σε μια τέτοια σύγκριση, πιθανώς το αποτέλεσμα να ήταν αντίθετο, δηλαδή οι τιμές να θεωρούνται υπερτιμημένες παρά την πτώση που έχει καταγραφεί. Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάλογη εικόνα έχει καταγραφεί με βάση τα στοιχεία του δεύτερου τριμήνου και σε άλλες ανάλογες έρευνες για την πορεία της παγκόσμιας αγοράς κατοικίας, με την Knight Frank να κατατάσσει την ελληνική αγορά στην τέταρτη χειρότερη θέση παγκοσμίως (53η, επί συνόλου 56 χωρών), ενώ και η Global Property Guide τοποθέτησε την εγχώρια κτηματαγορά στην τρίτη χειρότερη θέση παγκοσμίως. Στην κορυφή της σχετικής λίστας του Economist βρίσκεται πάντως το Χονγκ Κονγκ, όπου οι τιμές κατέγραψαν άνοδο κατά 20,8% σε ετήσια βάση. Ακολουθούν η Τουρκία, με αύξηση των τιμών πώλησης των κατοικιών κατά 18,8%, η Ιρλανδία με αύξηση της τάξεως του 13,4%, η Σουηδία (αύξηση 10,3%) και η Αυστραλία (αύξηση κατά 7,5%). Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Χονγκ Κονγκ, οι τιμές έχουν διπλασιαστεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών, παρά τα διαδοχικά μέτρα για την αποφυγή ακριβώς αυτής της αύξησης.

Σε επανασχεδιασμό του ΕΝΦΙΑ του 2022, με παρεμβάσεις στις κλίμακες και στους συντελεστές παλαιότητας για την αντιστάθμιση των επιβαρύνσεων από την αύξηση έως και 250% των αντικειμενικών τιμών, προχωρεί το οικονομικό επιτελείο. Με απόφαση του υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα συστήνεται ειδική επιτροπή, έργο της οποίας είναι «η διαμόρφωση του νέου ΕΝΦΙΑ και η προσαρμογή των συντελεστών του στις μεταβολές των αντικειμενικών αξιών ακινήτων, που μεταβιβάζονται ή αποκτώνται με οποιαδήποτε αιτία».

Αν και δεν υπάρχει σαφές χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση των προτάσεων της επιτροπής, το υπουργείο Οικονομικών θέλει οι τελικές αποφάσεις να έχουν ληφθεί το αργότερο εντός του πρώτου τριμήνου του 2022, καθώς, όπως αποκάλυψε η έκθεση της Κομισιόν για τη 10η αξιολόγηση, η πληρωμή του φόρου το επόμενο έτος θα ξεκινήσει από τον Μάρτιο και θα απλωθεί σε περισσότερες δόσεις, ενδεχομένως έως το τέλος Δεκεμβρίου.

Η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών τιμών των ακινήτων από 1/1/2022 φέρνει για εκατοντάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων βαρύτερο λογαριασμό ΕΝΦΙΑ. Το οικονομικό επιτελείο, για να αποτρέψει εκτεταμένες και μεγάλες επιβαρύνσεις, προχωρά σε αναμόρφωση του ισχύοντος καθεστώτος, με κεντρική επιδίωξη να μην προκύψει διόγκωση του βάρους για τα χαμηλής και μεσαίας αξίας ακίνητα.

Το κλειδί, πάντως, για το εύρος των παρεμβάσεων είναι το ύψος των πρόσθετων εσόδων που θα προκύψουν κυρίως από την ένταξη νέων περιοχών στο σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού. Οι πρώτες εκτιμήσεις του υπουργείου Οικονομικών κάνουν λόγο για επιπλέον έσοδα ύψους 400 εκατ. ευρώ, αλλά το ακριβές όφελος για τα κρατικά ταμεία θα προσδιορισθεί από την άσκηση που θα «τρέξει» η ΑΑΔΕ για τη φορολογητέα ύλη των ακινήτων, με βάση τις νέες τιμές και η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί τον προσεχή Νοέμβριο.

Αρμόδιοι παράγοντες επισημαίνουν ότι το «πλεόνασμα» των εσόδων θα κρίνει το εύρος και την έκταση της μείωσης του ΕΝΦΙΑ, υπενθυμίζοντας ότι η συμφωνία με τους θεσμούς προβλέπει ότι οι αλλαγές στις αντικειμενικές αξίες θα έχουν δημοσιονομικά ουδέτερο αποτέλεσμα.

Τα σενάρια που εξετάζονται είναι η διεύρυνση των κλιμακίων με ταυτόχρονη μείωση του ποσού του κύριου φόρου με βάση την τιμή ζώνης, ώστε αφενός να απενεργοποιηθούν οι επιβαρύνσεις και αφετέρου να ενισχυθεί η αναλογικότητα και η προοδευτικότητα του συστήματος.

Πάντως, προς το παρόν, εγκαταλείπεται το αρχικό σχέδιο για νέα μεσοσταθμική μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 8% το επόμενο έτος και το μέτρο θα επανεξεταστεί υπό το φως των δημοσιονομικών εξελίξεων και των κυβερνητικών προτεραιοτήτων στη φορολογία. Στο τραπέζι βρίσκεται και ο «εμπλουτισμός» των συντελεστών παλαιότητας που επηρεάζουν το τελικό ύψος του ΕΝΦΙΑ, έτσι ώστε εκτός της ηλικίας του ακινήτου να λαμβάνονται υπόψη και άλλα χαρακτηριστικά του, όπως η ανακαίνιση, οι επισκευές και η ενεργειακή και αισθητική αναβάθμιση, στοιχεία που διαφοροποιούν την αξία σε ακίνητα ίδιας παλαιότητας.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η ομάδα εργασίας θα εξετάσει και αλλαγές στο συμπληρωματικό ΕΝΦΙΑ (επιβάλλεται σε ακίνητα άνω των 250.000 ευρώ) είτε με «κούρεμα» των συντελεστών είτε με αύξηση του αφορολόγητου ορίου, ενώ σε βάθος χρόνου ο σχεδιασμός του υπουργείου Οικονομικών προβλέπει την πλήρη κατάργησή του κάτι που θα ευνοήσει τους έχοντες μεγάλη ακίνητη περιουσία. Στο μεταξύ, με σχετική διάταξη επεκτείνεται και για το έτος 2021 η απαλλαγή των αγροτεμαχίων των φυσικών προσώπων από τον συμπληρωματικό ΕΝΦΙΑ.