Πρώτα ήρθε η κρίση των ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου και τώρα πόλεις ολόκληρες κηρύσσουν πτώχευση στις ΗΠΑ - πόλεις όπως το Σκράντον, το Σαν Μπερναρντίνο, το Στόκτον, το Μάμουθ Λέικς. Ειδικοί κάνουν λόγο για έναν πύργο από τραπουλόχαρτα που έχει αρχίσει να πέφτει. Το Σκράντον είναι μια πρώην βιομηχανική πόλη 76.000 κατοίκων στη Βορειοανατολική Πενσιλβάνια, η οποία βρίσκεται σε κρίση. Τα ταμεία της πόλης είναι άδεια και τα χρέη τεράστια. Την περασμένη εβδομάδα οι απολαβές όλων των εργαζομένων του δήμου - περιλαμβανομένων των πυροσβεστών, των αστυνομικών και του δημάρχου - μειώθηκαν στο ύψος του ελάχιστου μισθού (7,25 δολάρια - 6 ευρώ - την ώρα). Ετσι, ο αρχηγός της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας του Σκράντον αμείβεται πλέον με όσα αμείβεται αλλού στις ΗΠΑ ένας ψήστης χάμπουργκερ. Το Σκράντον είναι μία από τις πολλές αμερικανικές κοινότητες που αντιμετωπίζουν το φάσμα της χρεοκοπίας, επισημαίνει ο Πολ Χάρις στη βρετανική «Ομπζέρβερ». Τον περασμένο μήνα τρεις πόλεις της Καλιφόρνιας - οι Σαν Μπερναρντίνο, Στόκτον και Μάμουθ Λέικς - κήρυξαν πτώχευση υπό το βάρος τεράστιων χρεών και μειωμένων εισοδημάτων.

Την περασμένη εβδομάδα ο Μάικλ Κόλμαν, σύμβουλος δημοσιονομικής πολιτικής της Ένωσης Πόλεων της Καλιφόρνιας, προειδοποίησε στους «Λος Aντζελες Τάιμς» ότι μερικές μικρότερες πόλεις στην Πολιτεία «μπορεί να πάψουν να υπάρχουν». Το Σκράντον είναι ένα σύμβολο της αμερικανικής οικονομικής κρίσης. Τα προβλήματά του δεν οφείλονται σε έναν παράγοντα αλλά σε πολλούς, οι οποίοι επιδρούν σε πολλές παρόμοιες κοινότητες. Ο πιο προφανής είναι η μείωση της βιομηχανικής παραγωγής, καθώς οι δουλειές πήγαν στο εξωτερικό και ο πληθυσμός του είναι σήμερα σχεδόν ο μισός από αυτόν που ήταν το 1940. Ωστόσο οι δημοτικές Αρχές της πόλης δεν προσαρμόστηκαν στη μείωση του μεγέθους της και διατήρησαν υψηλούς μισθούς και συντάξεις, χωρίς να έχουν πλέον τα έσοδα για να τους στηρίξουν. Επιπλέον, το δημοτικό συμβούλιο του Σκράντον αρνείται να εγκρίνει μια αύξηση των φόρων που θα αποσοβούσε τη δημοσιονομική καταστροφή. Στην εποχή του υπερσυντηρητικού Tea Party το να μιλάς για αύξηση των φόρων στις ΗΠΑ παραμένει πολιτικά επικίνδυνο, ακόμη και μπροστά στη χρεοκοπία.

Ο φόβος για τη χρεοκοπία αμερικανικών πόλεων χρονολογείται από τον Δεκέμβριο του 2011, όταν μια γνωστή αναλύτρια της Γουόλ Στριτ, η Μέρεντιθ Γουίτνι, προκάλεσε πανικό στην αγορά των δημοτικών οικονομολόγων λέγοντας στην τηλεόραση ότι πιστεύει πως θα υπάρξουν στο όχι πολύ μακρινό μέλλον «50 έως 100 μεγάλες χρεοκοπίες» πόλεων με υπερβολικά μεγάλα χρέη. Στην περίπτωση του Στόκτον, στην Καλιφόρνια, οι οικονομικές δυσκολίες της πόλης προέρχονται από χρόνια κοντόφθαλμης πολιτικής, εξαιτίας της οποίας μια πόλη 300.000 κατοίκων πρέπει να πληρώνει κάθε χρόνο 20 εκατ. δολάρια μόνο και μόνο για την εξυπηρέτηση του χρέους της. Για χρόνια ο δήμος έδινε με κάθε ευκαιρία αυξήσεις στους εργαζομένους του. Και όσο τα έσοδα από τους φόρους ακινήτων αυξάνονταν, το πράγμα προχωρούσε. Οι αξίες των σπιτιών στο Στόκτον τετραπλασιάστηκαν από το 2000 έως το 2006, επιτρέποντας στην πόλη να ξοδεύει σαν μεθυσμένος ναύτης... Η φούσκα όμως έσκασε, οι εισπράξεις μειώθηκαν και τώρα η πόλη έχει 15% ανεργία και είναι αδύνατο να ανταποκριθεί στις οικονομικές υποχρεώσεις που δημιούργησε τον καιρό της ευφορίας. Αρχισε να μειώνει τις παροχές, να κλείνει πάρκα και βιβλιοθήκες, να απολύει αστυνομικούς και πυροσβέστες. Η εγκληματικότητα αυξήθηκε, η φτώχεια το ίδιο. Τα προβλήματα πόλεων της Καλιφόρνιας όπως το Στόκτον ή το Μάμουθ Λέικς έχουν τις ρίζες τους στην Πρόταση 13 που υιοθετήθηκε από τους ψηφοφόρους το 1978: πάγωσαν οι φόροι στα ακίνητα και απαιτείται πλειοψηφία δύο τρίτων στη Γερουσία της Πολιτείας για την ψήφιση οποιασδήποτε σημαντικής φορολογικής αύξησης.

Σε... διασπορά της περιουσίας τους επιδόθηκαν χιλιάδες «εύποροι» ιδιοκτήτες ακινήτων κατά τις τελευταίες ημέρες του χρόνου, φοβούμενοι –και όχι άδικα– ότι το 2017 θα φέρει νέα «φοροεπιδρομή» στη μεσαία και στη μεγάλη ακίνητη περιουσία. Στα συμβολαιογραφικά γραφεία αλλά και στα τμήματα κεφαλαίου των ΔΟΥ η κίνηση αυξήθηκε κατακόρυφα τις τελευταίες εβδομάδες από ιδιοκτήτες που έσπευσαν να κάνουν μεταβιβάσεις, προκειμένου να προλάβουν τις επιβαρύνσεις από την επικείμενη επιβολή του συμπληρωματικού φόρου στα αγροτεμάχια ή ακόμη και από τη σχεδιαζόμενη αντικατάσταση του ΕΝΦΙΑ από έναν νέο φόρο κατοχής ακινήτων, ο οποίος μοιραία θα επιβαρύνει τις μεσαίες και μεγάλες ιδιοκτησίες προκειμένου να αποφέρει έσοδα άνω των 3,2 δισ. ευρώ. Ετσι, στα στατιστικά στοιχεία του φόρου κατοχής ακινήτων της επόμενης χρονιάς, θα φανεί ακόμη μεγαλύτερος κατακερματισμός της ακίνητης περιουσίας των Ελλήνων. Μετά και τη μείωση των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων, (η οποία ίσχυσε αναδρομικά από τον Μάιο του 2015) μόλις οι 7 στους 100 ιδιοκτήτες εμφανίζονται με περιουσίες άνω των 200.000 ευρώ έκαστος. Οι δωρεές και οι γονικές παροχές της πλήρους ή της ψιλής κυριότητας σε συγγενείς πρώτου βαθμού ήταν οι δημοφιλέστερες μεταβιβάσεις των τελευταίων ημερών του χρόνου. Γονείς σπεύδουν να μεταβιβάσουν ακίνητα στα παιδιά τους προκειμένου να περιορίσουν την επιβάρυνση. Το αφορολόγητο του συμπληρωματικού φόρου (200.000 ευρώ) είναι ατομικό. Ετσι, ένας γονιός με ακίνητη περιουσία 400.000 ευρώ, μεταβιβάζοντας ακίνητα 200.000 ευρώ στο παιδί του, καταφέρνει να μηδενίσει την επιβάρυνση από τον συμπληρωματικό φόρο, τόσο για τον ίδιο όσο και για το παιδί του. Στις πολύ μεγάλες περιουσίες, οι ιδιοκτήτες επιλέγουν και τη λύση της μεταβίβασης των ακινήτων σε εταιρεία η οποία δημιουργείται αποκλειστικά για την καλύτερη φορολογική διαχείριση των ακινήτων. Οταν τα ακίνητα φορολογούνται στο όνομα του φυσικού προσώπου, οι συντελεστές υπολογισμού του συμπληρωματικού φόρου φτάνουν ακόμη και στο 1,15%. Αντίθετα, ο συμπληρωματικός φόρος των εταιρειών υπολογίζεται με συντελεστή 0,55% για τα ακίνητα που αξιοποιούνται και με 0,1% για τα ακίνητα που ιδιοχρησιμοποιούνται. Το «σπάσιμο» της αξίας των ακινήτων είναι εξαιρετικά διαδεδομένη διαδικασία στις τάξεις των Ελλήνων ιδιοκτητών, οι οποίοι από την προηγούμενη 10ετία έσπευδαν να τη μοιράσουν προκειμένου να αποφύγουν τις επιβαρύνσεις του ΦΜΑΠ. Είναι ενδεικτικό ότι το 2016 ο συμπληρωματικός φόρος ακινήτων στα φυσικά πρόσωπα απέφερε μόλις 387 εκατ. ευρώ (έναντι 362 εκατ. ευρώ το 2015), παρά το γεγονός ότι η αξία των ακινήτων που υπήχθη σε συμπληρωματικό φόρο έφτασε στα 471 δισ. ευρώ (έναντι 546 δισ. ευρώ το 2015). Ο κατακερματισμός της ακίνητης περιουσίας, που θα δυσκολέψει την κυβέρνηση να εφαρμόσει το σχέδιο μετατόπισης των φορολογικών βαρών στη «μεγάλη» ακίνητη περιουσία,