Τα καταπατημένα ακίνητα του Δημοσίου ξεθάβει η κυβέρνηση, στο πλαίσιο της συντονισμένης κινητοποίησης που γίνεται για να ενισχυθούν τα έσοδα του κράτους από κάθε πρόσφορη πηγή, που μέχρι τώρα παρέμεινε αδρανής. Από τον επόμενο κιόλας μήνα σχεδιάζει να βγάλει στο σφυρί περίπου 245.000 στρέμματα του Δημοσίου που βρίσκονται σε χέρια καταπατητών, για να μαζέψει 1,2 δισ. ευρώ τη διετία 2014-2015 και να καλύψει μέρος του δημοσιονομικού κενού. Νομοσχέδιο που βρίσκεται στα σκαριά ανοίγει τον δρόμο για την άνευ όρων πώληση καταπατημένων εκτάσεων ακόμη και αυτών επί των οποίων έχουν ανεγερθεί αυθαίρετα κτίσματα (κατοικίες, επαγγελματικά-αγροτικά κτίσματα, αποθήκες κ.λπ.). Τον πρώτο λόγο θα έχουν πάντως όσοι έχουν ιδιοποιηθεί ακίνητο του ελληνικού δημοσίου, οι οποίοι και θα μπορούν να το εξαγοράσουν πληρώνοντας το ανάλογο αντίτιμο. Πρόκειται για το Τέλος Εξαγοράς, το οποίο θα διαφοροποιείται ανάλογα με την τοποθεσία, το είδος και την περιοχή του ακινήτου και θα ξεκινά από τα 500 ευρώ το στρέμμα και θα φθάνει μέχρι και τα 2.000 ευρώ. Επίσης, δεν θα λαμβάνονται υπόψη τα χρόνια καταπάτησης της δημόσιας έκτασης. Το τίμημα εξαγοράς θα είναι τσουχτερό για καταπατημένα ακίνητα που χρησιμοποιούνται για εμπορικούς σκοπούς, όπως ξενοδοχεία και εργοστάσια. Εκτός εξαγοράς θα παραμείνουν οι δασικές εκτάσεις ή αυτές που έχουν κηρυχθεί αναδασωτέες, τα ακίνητα που βρίσκονται σε περιοχές οικολογικού ενδιαφέροντος ή ζώνες οι οποίες προστατεύονται από τη νομοθεσία. Για όλα τα υπόλοιπα, είτε πρόκειται για αστικά, είτε για περιαστικά, παραλιακά, είτε για αγροτικά ακίνητα η κυβέρνηση εμφανίζεται πρόθυμη να δώσει τέλος παραχωρώντας τίτλους κυριότητας σε όσους τα κατέχουν αυθαίρετα κοντά 129 χρόνια, από το 1884. Το νομοθέτημα που ετοιμάζει πυρετωδώς η Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας του υπουργείου Οικονομικών στηρίζεται σε παλαιότερα εγχειρήματα, από τα οποία όμως απαλείφθηκαν εξαιρέσεις που εμπόδιζαν την εξαγορά των καταπατημένων εκτάσεων. Ειδικότερα:

*Απαλείφθηκαν οι περιορισμοί που είχαν να κάνουν με τον χρόνο της αυθαίρετης κατοχής και έτσι κάποιος που κατέχει αυθαίρετα δημόσιο ή ανταλλάξιμο ακίνητο, καταγεγραμμένο ή μη, με ή χωρίς κτίσματα, που ανήκει στην ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου είτε έχει τίτλους είτε όχι δικαιούται να ζητήσει, την εξαγορά μέχρι και την ενεργοποίηση της ρύθμισης.

* Η εξαγορά δημοσίου ή ανταλλάξιμου κτήματος επί του οποίου έχουν ανεγερθεί αυθαίρετα κτίσματα νομιμοποιεί και τα κτίσματα αυτά.

* Το τίμημα της εξαγοράς παραμένει σταθερό ακόμη και αν ο αυθαίρετος κάτοχος έχει ανεγείρει πρώτη κατοικία στη δημόσια έκταση.

* Για τα αγροτικά ακίνητα, που θα αποτελέσουν και την πλειοψηφία των εκποιούμενων εκτάσεων, δεν χρειάζεται να αποδεικνύεται η ιδιότητα του αγρότη.

* Η τιμή εξαγοράς μπορεί να φθάνει στο 30% - 50% της αντικειμενικής αξίας για τους πολίτες με αποδεδειγμένη οικονομική αδυναμία, ενώ θα δοθούν και πολλές ευκολίες πληρωμής, δηλαδή εξόφληση σε πολλές δόσεις. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η εξαγορά θα συνοδευτεί και από φόρο μεταβίβασης, που θα καταβληθεί εφάπαξ. Αντιθέτως, το Τέλος Εξαγοράς καταβάλλεται σε δόσεις.

Λύση στο πρόβλημά τους αναζητούν χιλιάδες δανειολήπτες οι οποίοι έχουν λάβει δάνεια, κυρίως στεγαστικά, σε ξένο νόμισμα. Ιδιαίτερα ισχυρό πρόβλημα αντιμετωπίζουν όσοι δανείστηκαν σε ελβετικό φράγκο λόγω της ισοτιμίας του νομίσματος έναντι του ευρώ, η οποία στην εξέλιξή της από το 2000 έχει οδηγήσει σε αύξηση του κεφαλαίου που χρωστούν στα πιστωτικά ιδρύματα οι δανειολήπτες.

Μολονότι η ρήτρα σε ξένο νόμισμα ενέχει σημαντικό πιστωτικό κίνδυνο, πολλοί ιδιώτες σε άλλες περιόδους προχώρησαν σε τέτοιου είδους δανεισμό. Οπως λένε έγκυροι τραπεζικοί παράγοντες, ο δανεισμός σε ξένο νόμισμα ενδείκνυται κυρίως για επιχειρήσεις με εξαγωγική δραστηριότητα, που μπορούν να αντισταθμίσουν τυχόν απώλειες από ισοτιμίες του νομίσματος μέσα από τη δραστηριότητά τους στο εξωτερικό. Φυσικά ενδείκνυται και για ιδιώτες που διαθέτουν αντίστοιχες καταθέσεις σε ξένο νόμισμα.

Αντιθέτως για ιδιώτες που δεν διαθέτουν τέτοιες ευχέρειες, σε δάνεια εξαιρετικά μακροπρόθεσμου χαρακτήρα, όπως τα στεγαστικά, ο κίνδυνος εμφανίζεται ιδιαίτερα αυξημένος. Το δέλεαρ για τον δανεισμό σε ξένο νόμισμα και ιδιαίτερα σε ελβετικό φράγκο ήταν το εξαιρετικά χαμηλό επιτόκιο.

Περίπου 65.000 δανειολήπτες προχώρησαν σε τέτοιου είδους δανεισμό, οι περισσότεροι εκ των οποίων έλαβαν τα δάνειά τους την περίοδο 2007-2008, όταν το επιτόκιο libor κινείτο στο 2%-2,5% την ίδια στιγμή που τα ευρωπαϊκά επιτόκια ήταν έως και 2 μονάδες υψηλότερα.

Εκείνη την περίοδο το ελβετικό φράγκο κινούνταν σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα έναντι του ευρώ, με αποτέλεσμα η ωφέλεια για τον δανειολήπτη να είναι διπλή.

Τα πράγματα, όμως, άλλαξαν πολύ από τότε. Τα ευρωπαϊκά επιτόκια υποχώρησαν αισθητά, ενώ η ισοτιμία του ελβετικού φράγκου με το ευρώ μεταβλήθηκε υπέρ του πρώτου. Το ελβετικό φράγκο από 1,6 ευρώ που κόστιζε 6-8 χρόνια νωρίτερα, κλείδωσε στο 1,20 ευρώ το 2011 με απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ελβετίας, στοιχείο το οποίο παγίωσε το οφειλόμενο ποσό από τους δανειολήπτες στην παραπάνω ισοτιμία του νομίσματος. Ετσι, οι δανειολήπτες, ακόμη και εάν καταβάλουν τη δόση κανονικά, δεν αποπληρώνουν το δάνειό τους, το οποίο έχει αυξηθεί σε επίπεδο κεφαλαίου εάν μετρηθεί σε ευρώ.

Το θέμα ήρθε εκ νέου στην επιφάνεια με βάση απόφαση που εξέδωσε το Πολυμελές Πρωτοδικείο της Ξάνθης, το οποίο επέτρεψε σε έναν τέτοιο δανειολήπτη να αποπληρώνει το δάνειό του με βάση την ισοτιμία που ίσχυε για το ελβετικό φράγκο και το ευρώ την εποχή που έλαβε το δάνειο

Μολονότι κάθε απόφαση δικαστηρίου με βάση το δίκαιο που ισχύει στη χώρα μας είναι μοναδική, εκτιμάται ότι υπάρχουν σημαντικές πιθανότητες να διαμορφωθεί μια άλλη πραγματικότητα σε σχέση με το συγκεκριμένο είδος δανεισμού.

Τα ερωτήματα που διαμορφώνονται σε αυτήν την περίπτωση είναι ποιος θα αναλάβει τον συναλλαγματικό κίνδυνο, όπως επίσης και εάν αυτό αφορά το δάνειο από τη στιγμή της απόφασης ή από την έναρξη της διαδικασίας αποπληρωμής.

Σημειώνεται, πάντως, πως αν και η συγκεκριμένη δικαστική απόφαση προβλέπει ότι ο δανειολήπτης στερείται οικονομικών γνώσεων και ως εκ τούτου είχε αδυναμία να αντιληφθεί τη συγκεκριμένη επιλογή στην ουσία της, εν τούτοις οι τράπεζες υποστηρίζουν πως οι συμβάσεις τους είναι απολύτως ξεκάθαρες ως προς το σημείο αυτό και κατά τούτο απολύτως αντιληπτές.

Η απόφαση δεν υπεισέρχεται στο κομμάτι εκείνο που συνιστά αλλαγή των δεδομένων, η οποία αφορά στο κλείδωμα της ισοτιμίας ελβετικού φράγκου και ευρώ, η οποία ασφαλώς δεν μπορούσε να έχει προβλεφθεί. Με το κλείδωμα της ισοτιμίας και μάλιστα σε τόσο υψηλά επίπεδα, όπως εκείνα του 2011 όσον αφορά το ελβετικό φράγκο, ο δανειολήπτης αποστερείται της δυνατότητας να επωφεληθεί και σε μεταγενέστερη ημερομηνία από το ενδεχόμενο ενίσχυσης του ευρώ σε σχέση με το ελβετικό φράγκο. Ωστόσο, ένα τέτοιο γεγονός δεν θα μπορούσε να έχει προβλεφθεί και αποτυπωθεί σε συμβάσεις.