Συναγερμό για το περιβάλλον προκειμένου να αποφευχθεί η ερημοποίηση της χώρας. Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα των κλιματικών προσομοιώσεων, προβλέπεται ότι μέχρι τα τέλη του 21ου αιώνα η θερμοκρασία στην Ελλάδα θα σημειώσει σημαντική άνοδο, ενώ το ύψος του υετού (του ποσοστού βροχόπτωσης) θα μειωθεί. Παράλληλα θα αυξηθούν δραστικά η ένταση των θερμών εισβολών και η διάρκεια των περιόδων ξηρασίας, με συνέπεια, μεταξύ άλλων, τη σημαντική αύξηση του κινδύνου δασικών πυρκαγιών.

Η αύξηση της θερμοκρασίας, η ξηρασία, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα είναι μερικές από τις επιπτώσεις που θα οδηγήσουν σε μείωση της παραγωγικότητας, σε απώλεια κεφαλαίου και σε επιπλέον δαπάνες για την αποκατάσταση των ζημιών. Αρνητικές συνέπειες θα υπάρξουν επίσης όσον αφορά τη βιοποικιλότητα, τα οικοσυστήματα της Ελλάδος και την υγεία των κατοίκων.

Αν η κλιματική αλλαγή εξελιχθεί με την ένταση που αναμένεται έως το 2050 και το 2100 χωρίς παγκόσμια προσπάθεια μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η σωρευτική ζημία για την ελληνική οικονομία μέχρι και το 2100 φθάνει τα 701 δισεκ. ευρώ, δηλ. ισοδυναμεί με το τριπλάσιο του σημερινού ετήσιου ΑΕΠ της χώρας. Η αποφυγή ή ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής -περιορισμός της αύξησης της θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς Κελσίου- απαιτεί μεγάλη προσπάθεια στους τομείς της εξοικονόμησης ενέργειας, στην ανάπτυξη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και στη διάδοση νέων τεχνολογιών σε όλους τους τομείς, περιλαμβανομένου του τομέα των μεταφορών. Το κόστος των μέτρων για την ελληνική οικονομία εκτιμήθηκε ότι σωρευτικά φθάνει τα 113 δισεκ. ευρώ μέχρι το 2050 και συνολικά τα 142 δισεκ. ευρώ μέχρι το 2100, δηλ. ισοδυναμεί με περισσότερο από το ήμισυ του σημερινού ετήσιου ΑΕΠ. Το όφελος για την οικονομία θα είναι όμως πολλαπλάσιο, γιατί ο μετριασμός της κλιματικής αλλαγής, αν η μείωση των εκπομπών γίνει σε παγκόσμιο επίπεδο, θα περιορίσει το κόστος των αρνητικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής για την ελληνική οικονομία σχεδόν κατά 60% (σε 294 δισεκ. ευρώ σωρευτικά έως το 2100, έναντι 701 δισεκ. ευρώ σε περίπτωση μη δράσης).

Το σύνολο των επενδύσεων και δαπανών που θα απαιτηθούν συνολικά μέχρι το 2100 φθάνει τα 67 δισεκ. ευρώ, δηλ. ισοδυναμεί περίπου με το 1/3 του σημερινού ετήσιου ΑΕΠ. Οι επενδύσεις αυτές, σε έργα υποδομής στους τομείς της γεωργίας, των μεταφορών, των δασών, του τουρισμού, καθώς και στις παράκτιες περιοχές και στο δομημένο περιβάλλον σε αστικές περιοχές, δεν εξαλείφουν το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, ούτε εκμηδενίζουν τις επιπτώσεις του, τις περιορίζουν όμως σημαντικά. Εκτιμήθηκε ότι οι επενδύσεις σε μέτρα προσαρμογής θα διασφαλίσουν μείωση του κόστους από την κλιματική αλλαγή σχεδόν κατά 30% (σε 510 δισεκ. ευρώ σωρευτικά έως το 2100, έναντι 701 δισεκ. ευρώ σε περίπτωση μη δράσης). Μείωση που ισοδυναμεί σχεδόν με το σημερινό ετήσιο ΑΕΠ.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι η εξοχική κατοικία μπορει να χρησιμεύσει να πάρει την μορφή  πολιορκητικού κριού, με τον οποίο  θα γκρεμιστούν τα τείχη που κρατούν την ελληνική οικονομία έξω από την ανάκαμψη. Η προηγούμενη Κυβέρνηση, χρησιμοποιώντας την προσδοκία αυτή, άλλαξε το χωροταξικό -και όχι μόνο-χάρτη των περιοχών που θα μπορούσαν να υποδεχτούν τέτοιας μορφής επενδύσεις. Οι  μεγαλοστομίες και οι ρητορικές υπερβολές που χρησιμοποίησε,  ήταν το προκάλλυμα για να  αποσιωπηθεί  η πραγματικότητα: Όλα έγιναν χωρίς σχέδιο και  προγραμματισμό.

Στην πραγματικότητα, οι πρακτικές που οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν στην συνέχεια αγνόησαν το γεγονός ότι  η ανάπτυξη οποιαδήποτε αγοράς χωρίς σχέδιο και χωρίς να λαμβάνει ύποψη τα ιδιαίτερα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά μιας περιοχής, προκαλεί περισσότερα προβλήματα από αυτά που υποτίθεται πως λύνει.

Αν και αυτός είναι ένας γενικός κανόνας, ειδικά στην περίπτωση της εξοχικής κατοικίας οι παρεμβάσεις χωρίς μακροπρόθεσμο σχεδιασμό  προκαλούν στρεβλώσεις, που ξεπερνούν τα στενά οικονομικά μεγέθη, αφού μπορούν να «καταστρέψουν» ολόκληρες περιοχές.

Το πρώτο εύλογο ερώτημα είναι πώς είναι δυνατόν η πολιτεία να θέλει να εφαρμόσει πολιτικές που θα αυξήσουν την προσφορά, όταν ήδη υπάρχει ένα αδιάθετο απόθεμα δεκάδων χιλιάδων εξοχικών κατοικιών. Ήδη στην αγορά εξοχικής κατοικίας υπάρχει ένα αδιάθετο απόθεμα, το οποίο ξεπερνά τα 50.000 σπίτια. Ο αριθμός αυτός μπορεί να είναι στην πραγματικότητα πολύ μεγαλύτερος, καθώς ένας μεγάλος αριθμός "κόκκινων στεγαστικών δανείων" αφορά σε εξοχικές κατοικίες, ενώ ταυτόχρονα υπάρχει ένας άγνωστος αριθμός ιδιοκτητών που απέκτησαν τις κατοικίες με κληρονομιές και πλέον η διατήρησή τους δεν είναι άνευ κόστους.

Αν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς και μερικές δεκάδες χιλιάδες μη αξιοποίησιμα  αγροτεμάχια-λόγω αρτιοτητας ή έλλειψης των προϋποθέσεων δόμησης  - τότε εύκολα κατανοεί κάποιος ότι το σύνολο των περιοχών εξοχικής κατοικίας  βρίσκονται αντιμέτωπες με μια απασφαλισμενη βόμβα. Αν μάλιστα προστεθεί και το γεγονός ότι οι ιδιοκτήτες των αδιάθετων ακινήτων είναι είτε μικροί και μεσαίοι τοπικοί κατασκευαστές είτε πολίτες με μικρά ή μεσαία εισοδήματα, τότε εύκολα μπορεί να συνειδητοποιήσει κανείς την ένταση της απαξίωσης τω περιουσιών αυτών και το κοινωνικό αδιέξοδο που θα προκληθεί αν αυξηθεί η προσφορά.

Πρόκειται για μία πραγματικότητα την οποία  τη διαπιστώνει κανείς αν  μελετήσει τους φακέλους των οικοδομικών αδειών της διαρκείας της δεκαετίας 2000-2010. Θα διαπιστώσει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αδειών, υποβλήθηκαν είτε απο μικρούς τοπικούς κατασκευαστές είτε από επίδοξους τοπικούς developer, οι οποίοι προσπάθησαν να προλάβουν το τραίνο που μοίραζε ...λεφτά. Δηλαδή για τη «ραχοκαλιά» των τοπικών οικονομιών. Ήδη πολλές ιστορίες χρεοκοπίας έχουν πρωταγωνιστή κάποιους από αυτούς και σίγουρα στη λίστα θα προστεθούν και άλλοι συνάδελφοί τους, όταν οι μεγάλοι των κατασκευών και του τουρισμού αποφασίσουν να κάνουν την κίνησή τους αξιοποιώντας το νέο θεσμικό πλαίσιο . Το μόνο σίγουρο είναι ότι ακόμα και αν κάποιοι καταφέρουν να περάσουν στο «δεύτερο γύρο», η διατήρησή τους στην αγορά  θα εξακολουθήσει να είναι αβέβαιη.

Το σίγουρο είναι ότι με τα σημερινά δεδομένα η αγορά εξοχικής κατοικίας θα είναι υπόθεση των μεγάλων, με ό,τι αυτό σημαίνει τόσο για την απασχόληση, όσο και για τη διάχυση των οφελημάτων στις τοπικές κοινωνίες. Η συνύπαρξη και σύμπραξη  των αλυσίδων τουρισμού, με τους κατασκευαστές, τις τράπεζες , τα funds  και τους tours operators,  είναι ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος για να παραμείνουν όλα τα κέρδη πίσω από τους φράκτες που θα χωρίζουν τα τουριστικά συγκροτήματα από τον ...έξω κόσμο. Άλλωστε αυτό δείχνει η διεθνής εμπειρία.

Το μοντέλο της «γκετοποιημένης» εξοχικής κατοικίας που πεισματικά και ενδεχομένως άκριτα προώθησε η προηγούμενη Κυβέρνηση, δεν είναι άγνωστο. Έχει εφαρμοστεί πλειστάκις και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που τα αποτελέσματα ήταν καταστρεπτικά. Τυπική περίπτωση θα πρέπει να θεωρηθει η Ισπανία. Οι αναπτύξεις εξοχκών συγκροτημάτων που στόχευαν στο κοινό των βορειοευρωπαίων ηλικιωμένων, μπορεί  στην αρχή να δημιούργησε προσδοκίες και υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά στη συνέχεια όχι μόνο απέτυχε, αλλά οδήγησε το ισπανικό τραπεζικό σύστημα σε αδιέξοδο και την ισπανική οικονομία στην υπερχρέωση και στα Μνημόνια, ενώ  χιλιάδες επιχειρήσεις που ενεπλάκησαν στη φούσκα, κατέληξαν στη χρεωκοπία. Από αυτό το «όνειρο», το μόνο που έχει απομείνει είναι  τα κουφάρια από τις φαραωνικές κατασκευές. Αυτά τα τσιμεντένια τερατουργήματα είναι η πιο τρανή απόδειξη των αποτελεσμάτων που έχει η κερδοσκοπική ανάπτυξη που δεν σέβεται ούτε το περιβάλλον ούτε την ιστορία ούτε καν τους ανθρώπους.

Ο κίνδυνος  για την ελληνική αγορά είναι πολύ μεγαλύτερος, καθώς οι περιοχές –κράχτες που πληρούν τις προϋποθέσεις για τέτοιου είδους εγχειρήματα,  έχουν περιορισμένη έκταση και αυτό σημαίνει ότι αν το project αποτύχει, απειλεί να συμπαρασύρει μαζί του όλη την οικονομία της περιοχής. Αν καλοσκεφτεί κανείς αυτήν την προπτική, τότε μπορεί να αισθανθεί σοκ και δέος από τους κινδύνους που κρύβει το συγκεκριμένο μοντέλο ανάπτυξης. Αντίθετα, η  ενίσχυση των μικρών και μεσαίων τοπικών επιχειρήσεων,  η αξιοποίηση του περιβάλλοντος και η υποστήριξη των τοπικών υποδομών στις μεταφορές, επικοινωνίες, στο διαδίκτυο και στην υγεία,  είναι μονόδρομος προκειμένου να επιτευχθεί μία σταθερή και –σχετικά-ασφαλής ανάπτυξη.